Przyjęcie przebiegu korytarza linii kolejowej powinno być oparte o analizę kosztów i korzyści realizacji poszczególnych wariantów, a przede wszystkim kosztów budowy oraz utrzymania nowo wybudowanej infrastruktury kolejowej i towarzyszącej infrastruktury drogowej.

Można przyjąć, że najmniejsze koszty będą związane z realizacją linii kolejowej w korytarzu 7. (po „starym śladzie”), w którym zakłada się dobudowę dwóch torów do już istniejących dwóch torów linii kolejowej nr 9. W tym wariancie koszty dodatkowe są przede wszystkim związane z przebudową już istniejących obiektów infrastrukturalnych m.in. wiaduktów nad linią kolejową. Natomiast, co najważniejsze, realizacja tego wariantu praktycznie nie tworzy dodatkowych kosztów środowiskowych. W pozostałych wariantach są generowane duże koszty: degradacji obszarów cennych przyrodniczo, społeczne (m.in. wysiedlenia mieszkańców) oraz budowy dodatkowej infrastruktury drogowej.

Zgodnie z art. 239 ust. 2 ustawy Prawo Zamówień Publicznych najkorzystniejszą jest ta oferta, której koszt realizacji jest najniższy. Tak więc, bez wielokryterialnej analizy kosztów (uwzględniającej aspekty środowiskowe i społeczne) przyjęcie korytarza innego niż 7. jest całkowicie bezpodstawne.

Sikorzanin

Planowana inwestycja budowy linii kolejowej Legionowo - Nasielsk przez tereny Gminy Wieliszew, woj. mazowieckie (skrócona opinia środowiskowa)

Inwestorem i projektodawcą inwestycji rozbudowy połączenia kolejowego Legionowo – Nasielsk jest PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Planowane warianty szlaków kolejowych w znacznej długości przebiegają przez zachodnio-północne tereny Gminy Wieliszew (Rys. 1, korytarz 4 i 6) i wymagają budowy nowych przepraw mostowych przez rzekę Narew.

Rys. 1. Trasa planowanych korytarzy linii kolejowych (zmodyfikowano przez R.J.Chróst na podstawie: https://gazetapowiatowa.pl/wiadomosci/powiat-legionowski/powiat-budowa-linii-szybkiej-kolei-wybrano-dwie-trasy-dalszych-analiz-obie-przebiegaja-tereny-powiatu-legionowskiego/, https://gazetapowiatowa.pl/wiadomosci/powiat-rozbudowa-linii-kolejowej-nasielska-szczegoly-tras-kolejowych-nowy-tunel-legionowie-az-5-wiaduktow-kolejowych-gminie-wieliszew/

Obydwa warianty korytarzy linii kolejowych 4 i 6 przebiegają przez zagrożony podtopieniami obszar Niziny Krubińskiej i wraz ze starorzeczem doliny Narwi wchodzą w skład terenu Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (WOCK), który obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach (wodnych, podmokłych, leśnych), niezwykle wartościowych ze względu na potencjał turystyczno-wypoczynkowy aglomeracji warszawskiej. WOCK pełni bardzo ważną funkcję korytarza ekologicznego łączącego obszary o szczególnym znaczeniu i wartości przyrodniczej oraz ekologicznej na terenie Gminy Wieliszew, m.in. starorzecze doliny Narwi, Łęgi Wieliszewskie, Forty Modlińskie, zasiedlane przez wiele chronionych gatunków roślin i zwierząt.

Przewidywany przebieg korytarzy kolejowych 4 i 6 nosi w sobie ogromne ryzyko zagrożeń środowiskowych i przyrodniczych w Gminie Wieliszew na obszarze naturalnych terenów podmokłych Niziny Krubińskiej (obszary bagienne i torfowiskowe, łąki nadnarwiańskie) zasiedlanych przez wiele cennych gatunków wodno-błotnych ptactwa i roślin. Zmiana stosunków hydrogeologicznych na skutek drastycznej ingerencji w powierzchniowej warstwie geologicznej terenu, koniecznej do realizacji inwestycji budowlanych trasy 4 i 6 (konieczność utwardzania terenu nośnego nasypu trakcji kolejowej), może silnie zaburzyć naturalne stosunki wodne doprowadzając zarówno do osuszenia terenów podmokłych, jak i podtopień i powodzi w różnych obszarach i porach roku. Skutkować to będzie dużą dynamiką zmian siedliskowych i środowiskowych dla lokalnej flory i fauny, która zareaguje zmniejszeniem bioróżnorodności. Ograniczony zasięg i liczebność występowania gatunków lokalnej flory naturalnych istniejących terenów podmokłych i torfowiskowych ma ogromny wpływ na postępujące zmiany klimatyczne w obszarze Niziny Krubińskiej i terenów przyległych, albowiem takie biotopy i ekosystemy pełnią obecnie ogromną funkcję w obiegu dwutlenku węgla w przyrodzie (odpowiadają za długookresową kumulację węgla w biomasie torfowisk i roślin terenów podmokłych) znacząco zmniejszając jego dopływ do atmosfery i ograniczając efekt cieplarniany klimatu.

Projektowane warianty 4 i 6 przebiegu korytarzy kolejowych przez wyżej opisane tereny Gminy Wieliszew (Rys. 1) są niegodnie z obecnie obowiązującym rozporządzeniem Komisji i Parlamentu Unii Europejskiej (Regulation Of The European Parliament And Of The Council On Nature Restoration), przyjętym 22 czerwca 2022 r. w sprawie ochrony, odnowy i użytkowania terenów przyrodniczych.

Obydwa warianty korytarzy linii kolejowych 4 i 6 przebiegają przez zagrożony podtopieniami obszar Niziny Krubińskiej i wraz z starorzeczem doliny Narwi wchodzą w skład terenu Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (WOCK), który obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach (wodnych, podmokłych, leśnych), niezwykle wartościowych ze względu na potencjał turystyczno-wypoczynkowy aglomeracji warszawskiej. WOCK pełni bardzo ważną funkcję korytarza ekologicznego łączącego obszary o szczególnym znaczeniu i wartości przyrodniczej oraz ekologicznej na terenie Gminy Wieliszew, m.in. starorzecze doliny Narwi, Łęgi Wieliszewskie, Forty Modlińskie, zasiedlane przez wiele chronionych gatunków roślin i zwierząt.

Projektowane warianty 4 i 6 przebiegu korytarzy kolejowych są niegodnie z obecnie obowiązującym rozporządzeniem Komisji i Parlamentu Unii Europejskiej (Regulation Of The European Parliament And Of The Council On Nature Restoration), przyjętym 22 czerwca 2022 r. w sprawie ochrony, odnowy i użytkowania terenów przyrodniczych.

Cenne składniki środowiska przyrodniczego na trasie wariantów przebiegu linii klejowych planowanych w ramach CPK w Gminie Wieliszew i w jej otoczeniu.

Proponowane do realizacji warianty przebiegu nowej linii kolejowej Warszawa-Wschodnia – Kątne/Świercze ingerują w jedne z najcenniejszych przyrodniczo fragmentów Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu jakim jest dolina Narwi i jej otoczenie. Szczegóły tego wpływu wykazano poniżej dla obydwu proponowanych do realizacji wariantów.

Korytarz „Niebieski”

Tuż za miejscowością Łajski korytarz przecina kompleks leśny leśnictwa Poniatów, nadleśnictwa Jabłonna. W obrębie tego kompleksu znajdują się dobrze wykształcone płaty dąbrów świetlistych (priorytetowe siedlisko przyrodnicze *91I0 chronione w ramach dyrektywy siedliskowej), których płat przylegający do proponowanego przebiegu linii jest proponowany do objęcia ochroną w formie proponowanego rezerwatu przyrody „Dąbrowa Poniatowska” oraz grądy (siedlisko przyrodnicze 9170 chronione w ramach dyrektywy siedliskowej). W ekosystemach tych licznie spotykane są rzadkie i chronione gatunki roślin m in. turówka leśna, naparstnica zwyczajna i podkolan biały.

Następny cenny przyrodniczo obszar znajduje się na odcinku miedzy m. Kałuszyn, a Jez. Olszewskim. Proponowana linia kolejowa przebiega tu przez ekosystemy torfowiskowe. Są to torfowiska niskie, niegdyś osuszone, dziś w znacznym stopniu zregenerowane i powtórnie zabagnione. W ich obrębie spotykane są gatunki rzadkie i chronione m in. czarcikęsik Kluka (roślina z polskiej czerwonej księgi roślin) i bobrek trójlistkowy. Co więcej jeśli planowana inwestycja doprowadziłaby do ponownego osuszenia tych obszarów to znajdujące się tam pokłady torfu stałyby się źródłem emisji CO 2 .

Samo Jez. Olszowieckie jest płytkim silnie zarośniętym zbiornikiem, starorzeczem Narwi. Tego typu zbiorniki są także chronione w ramach dyrektywy siedliskowej (jako siedlisko o kodzie 3150). Zaburzenie stosunków wodnych w jego otoczeniu mogłoby doprowadzić do zaniku tego zbiornika.

Na północ od jeziora planowana linia kolejowa przecina obszar tzw. „Łąk Krubińskich”. Tworzy go niezwykle urozmaicona mozaika bogatych gatunkowo i ekstensywnie użytkowanych łąk reprezentujących chronione prawem wspólnotowym siedliska przyrodnicze łąki świeże (6510), łąki zmiennowilgotne (6410), łąki selernicowe (6440). Najwyżej wyniesione fragmenty tych łąk zajmują ekosystemy murawowe (fragmenty muraw kserotermicznych 6210 i priorytetowych ciepłolubnych śródlądowych muraw napiaskowych 6120). W mozaice z tymi ekosystemami występują w tym krajobrazie niewielkie płaty łęgów (priorytetowe siedlisko przyrodnicze 91E0). W rejonie tym spotkamy takie rzadkie i zagrożone gatunki roślin jak czosnek kątowaty czy kosaciec syberyjski.

W tym wariancie ingerencja w tereny miedzywala Narwi nie są bardzo znaczące. Znajduje się tam stosunkowo wąski pas łęgów (91E0). Za to na północ od rzeki wariant ten na stosunkow długim odcinku ingeruje w kompleks Lasów Pomiechowskich w pobliżu granuc obszaru Natura 2000 „Świetliste dąbrowy i grądy w Jabłonnej” PLH140045. Na jego trasie w obrębie tego komplesu znajdują się płaty grądów (9170).

Korytarz „Zielony”

Korytarz tego wariantu wkracza w obszary cenne przyrodniczo za miejscowością Krubin. Fragmenty podmokłych łąk (także na torfie) i niewielkich eutroficznych zbiorników wodnych (3150) znajdują się na skraju doliny Narwi w pobliżu tej miejscowości.

Następnie wariant ten mija w niewielkiej odległości Jezioro Góra, jedno z największych starorzeczy w regionie. Za jeziorem wariant ten wkracza na tereny mniej wartościowe pod względem botanicznym - tereny dawnych łąk PGR Góra, których wartość botaniczna została utracona przez lata intensywnej gospodarki prowadzonej tam w okresie PRL.

Dopiero w rejonie wału przeciwpowodziowego Narwi zachowały się fragmenty łąk selernicowych (6440) i świeżych (6510). Korytarz ten, w porównaniu z niebieskim przecina szersza strefę międzywala Narwi z fragmentami lasów łęgowych (91E0) na północ od rzeki.

W tym rejonie korytarz ten przebiega niebezpiecznie blisko płatów roślinności ciepłolubnej. Na zboczach doliny i w wąwozach je rozcinających rozwijają się w tym rejonie jedne z najcenniejszych w regionie płatów ciepłolubnych śródlądowych muraw napiaskowych (*6120), muraw kserotermicznych (6210) i ciepłolubnych dąbrów (91I0). Obszar ten (pomiędzy miejscowościami Kikoły i Czarnowo) został zaproponowany do włączenia w sieć Natura 2000 jako obszar „Murawy nad Dolną Narwią”. W płatach tych muraw występuje m in. liczna populacja sasanki łąkowej.

Korytarz ten ingeruje w lasy Pomiechowskie w mniejszym stopniu niż niebieski przecinając je w miejscu licznych zrębów.

Podsumowanie

Należy podkreślić, że obydwa z proponowanych korytarzy przecinają cenne siedliska przyrodnicze i stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roślin. Najważniejsze obszary konwiktów to tereny doliny Narwi, stanowiącej ostoję krajobrazów tradycyjnie użytkowanych kompleksów łąkowych, mokradłowych i murawowych.

Rozwój krajowej sieci kolejowej jest z pewnością potrzebny, jednak lokalizacja takich inwestycji powinna uwzględniać wymogi związane z ochroną przyrody. Dlatego też Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków stoi na stanowisku, że wariant nowej linii kolejowej trasy Warszawa-Gdańsk powinien omijać tzw. Łąki Krubińskie w gminie Wieliszew. Obszar ten to jeden z niewielu rozległych obszarów otwartych w okolicach aglomeracji warszawskiej, który nie został zabudowany lub silnie przekształcony. Łąki te, leżące w przyujściowym odcinku Narwi są częścią ostoi ptaków o znaczeniu międzynarodowym „Dolina Środkowej Wisły”, będąc istotnym miejscem przystankowym dla migrujących ptaków wodno-błotnych. Oprócz wartości przyrodniczej teren ten posiada również wysokie walory krajobrazowe i stanowi ważne miejsce rekreacyjne dla mieszkańców i turystów, a funkcja turystyczna może tu być w przyszłości rozwijana. Wszystkie te wartości mogą być jednak zagrożone w przypadku wyboru wariantu lokalizacji inwestycji kolejowej, przecinającej ten obszar.